Định kiến và phân biệt đối xử – Thách thức lớn đối với AI

Cùng với những tiện ích và ứng dụng tích cực, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng chứa đựng nguy cơ làm sâu sắc thêm các định kiến và phân biệt đối xử trong xã hội nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Nguyên nhân dẫn đến định kiến trong AI

Có một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng định kiến và phân biệt đối xử trong các hệ thống AI:

Dữ liệu training bị thiên lệch

Nếu dữ liệu huấn luyện AI có sẵn thiên lệch (ví dụ thiếu dữ liệu về các nhóm thiểu số), AI sẽ học theo định kiến từ dữ liệu đó.

Theo Viện AI Công bằng MIT, khoảng 80% nhà nghiên cứu AI là nam giới da trắng. Điều này có thể dẫn đến thiên lệch trong lựa chọn data sử dụng để training AI.

Thuật toán phân tích dữ liệu không công bằng

Thuật toán học máy có thể nhận biết các mô hình và tìm ra kết quả sai lệch dựa trên dữ liệu thiên lệch ban đầu.

Thiếu sự đa dạng trong nhóm phát triển AI

Khi các nhóm phát triển AI thiếu sự đa dạng về giới tính, chủng tộc, tầng lớp…, họ có thể vô tình áp đặt các giả định và ưu tiên sai lệch vào sản phẩm.

Hậu quả của định kiến đối với xã hội

Định kiến và phân biệt đối xử trong AI gây ra nhiều hậu quả tiêu cực đối với các nhóm yếu thế trong xã hội:

• Từ chối cho vay, tuyển dụng, thăng chức không công bằng.
• Tăng tình trạng kỳ thị sắc tộc, giới tính.
• Giảm cơ hội tiếp cận công nghệ, dịch vụ cho người nghèo và nhóm thiểu số.
• Hạn chế quyền tự do cá nhân và khả năng thăng tiến trong xã hội.

Giải pháp chống lại định kiến trong AI

Để tránh những hậu quả tiêu cực từ định kiến của AI, chúng ta cần có các giải pháp sau:

• Thu thập dữ liệu training cân bằng, đa dạng hơn cho các hệ thống AI.
• Xây dựng đội ngũ phát triển AI đa dạng, bao gồm nhiều nhóm thiểu số.
• Kiểm định độc lập các hệ thống AI trước khi triển khai để phát hiện thiên lệch.
• Giám sát chặt chẽ hoạt động của các hệ thống AI sau khi triển khai.
• Xây dựng pháp luật điều chỉnh AI nhằm ngăn chặn phân biệt đối xử.

Như vậy, thách thức lớn nhất đối với AI hiện nay là làm thế nào để loại bỏ định kiến và phân biệt đối xử khỏi các hệ thống dựa trên AI. Để giải quyết vấn đề này cần nhận thức, nỗ lực và hành động tích cực từ cả công ty công nghệ, nhà hoạch định chính sách và người dùng. Chỉ có cách tiếp cận đa chiều mới có thể tạo ra một xã hội công bằng và bao dung cho tất cả mọi người thông qua sự phát triển của AI.